حکم قصاص چیست و در چه صورتی اجرا و ساقط می شود؟

 کمتر فردی را می توان یافت که با واژه قصاص آشنا نباشد اما اینکه در قانون و شرع قصاص چیست و شرایط قصاص چیست و در چه صورتی حکم قصاص صادر می شود و مجازات قصاص بر چه کسانی اجرا می گردد و حتی نحوه اجرای قصاص در قانون مجازات اسلامی از جمله سوالاتی هستند که معمولا با شنیدن واژه قصاص به ذهن می آیند.

دراین مقاله ضمن اینکه ابتدا تعریف قصاص چیست مورد بررسی قرار می گیرد به بررسی اینکه شرایط قصاص چیست و همینطور نحوه اجرای قصاص در قانون مجازات اسلامی و شرایط اجرای قصاص مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. لازم به ذکر است که گاهی تحت شرایطی مجازات قصاص در حق محکوم به قصاص اجرا نمی گردد که البته این مورد شرایط خاص خود را دارد که در ادامه توضیح داده می شود.

برای مشاوره حقوقی تلفنی با وکیل کیفری مجرب در این قبیل پرونده های حساس، پیشنهاد میکنیم که با گروه وکلای وکیل پرس تماس بگیرید تا سوالاتی که در ذهن تان وجود دارد را از یک وکیل پایه یک دادگستری بپرسید.

قصاص چیست؟

قصاص در لغت، به معنی هر نوع دنباله روی و پی جویی نمودن، مجازات و عقاب کردن و … است. در اصطلاح شرعی و قانونی که ما در این مطلب به آن میپردازیم، به معنای تلافی و استیفای عینی جنایتی که در قتل عمد، قطع عضو و جرح عمدی بر مجنی علیه وارد شده است می‌باشد به شکلی که اثر به جای مانده از جنایت عیناً روی جانی اجرا شده و به دست آید. قصاص در جنایت قتل عمدی را قصاص النفس می‌گویند و قصاص در جنایات قطع عضو و جرح را قصاص عضو گویند.

جلوگیری از رفتارهای انتقام‌جویانه بدون حد و مرز، تامین عدالت کیفری و حفظ امنیّت اجتماعی از حکمت‌ها و دلایل تشریع حکم قصاص معرفی شده است. قصاص‌کردن برای شخصی که حق قصاص دارد، واجب نیست. او می‌تواند مجرم را ببخشد یا در ازای گرفتن چیزی، از حقش بگذرد.

شرایط قصاص چیست؟

در پاسخ به این سوال که شرایط قصاص چیست چنین می توان پاسخ داد که شرایط قصاص در شرع و قانون مشخص شده است. قصاص ممکن است در ازای قتل فردی باشد و یا در ازای قطع عضو و وارد آوردن جنایت هایی به جزسلب حیات فرد.

اما آنچه در قصاص چیست مد نظر است این است که اصل مهم و اساسی در قصاص برقراری مساورات فی مابین افراد است. هدف از اجرای قصاص این است که افراد در مقابل جنایت هایی که به دیگران وارد می آورند مسئول هستند و اگر جنایت جانی و یا جنایت کمتر از سلب حیات را در مقابل فردی انجام دهند به همان میزان جنایتی که انجام داده اند محکوم می گردند.

البته تا زمانی که شرایط قصاص فراهم نباشد مجازات قصاص اجرا نمی شود و  هیچ اهمیتی هم ندارد که  مرتکب، قتل عمدی مرتکب شده باشد یا جنایت عمدی  دیگری به جز سلب حیات مرتکب شده باشد.

البته به جز شرایط قصاص عمومی که برای صدور حکم قصاص لازم است. مرتکب نیز بایستی واجد شرایط اعمال حکم قصاص باشد.

از این رو، پس از صدور حکم قصاص بایستی شرایط اجرای قصاص نیز وجود داشته باشد ابتدا به بررسی شرایط قصاص و سپس شرایط اجرای قصاص مورد بررسی قرار می گیرد.

شرایط اجرای قصاص بایستی در قاتل و مقتول وجود داشته باشد.

 شرایط اجرای قصاص قاتل

برای اینکه حکم قصاص برای فردی اجرا شود شرایطی لازم است. در ادامه به صورت موردی، شرایط اجرای قصاص را بررسی کرده ایم :

• بلوغ

 یکی از شرایط اجرای قصاص بلوغ است. به استناد ماده 295 قانون مجازات اسلامی چنانچه نابالغ مرتکب قتل عمد و یا جنایت موجب قصاص کمتر از سلب حیات گردد قصاص نمی شود و جنایت ارتکابی خطای محض است و عاقله کودک نابالغ به پرداخت دیه محکوم می گردد.

اما اگر فرد بالغی کودک نابالغی را به قتل برساند و یا جنایتی بر او وارد کند که حکم قصاص بر او صادر شود، فرد بالغ به مجازات قصاص به خاطر جنایت وارده به نابالغ محکوم می گردد.

• عقل

 یکی دیگر از شرایط اجرای قصاص عقل است. مرتکب جنایت موجب قصاص بایستی عاقل باشد و چنانچه مجنون جنایت موجب قصاصی مرتکب گردد محکوم به مجازات قصاص نمی شود و جنایت وارده توسط مجنون خطای محض محسوب می گردد و عاقله وی بایستی دیه جنایت وارده را پرداخت نماید.

همچنین درصورتیکه فرد عاقل و بالغی نسبت به مجنون جنایت موجب قصاصی انجام دهد، مرتکب به مجازات قصاص محکوم نمیگردد و به جهت انجام این عمل به دیه و مجازات تعزیری محکوم می گردد.

• عدم وجود رابطه پدر و فرزندی

یکی از شرایط اجرای قصاص این است که مرتکب جنایت موجب قصاص نباید پدر فردی که جنایت نسبت به او واقع شده است باشد چرا که در این صورت مجازات قصاص نسبت به پدری که به فرزند خود جنایتی را وارد آورده است اجرا نمی شود.

اما چنانچه فرزندی به پدر خود جنایتی که حکم قصاص دارد وارد آورد محکوم به مجازات قصاص می گردد.

• برابری دین

یکی از اصلی ترین شرایط اجرای قصاص این است که دین فردی که مرتکب جنایت موجب قصاصی شده است بایستی با دین فردی که جنایتی را نسبت به او وارد آورده است یکی باشد.

مثال: فرد مسلمان به جهت وارد آوردن جنایت موجب قصاص، نسبت به مسیحی قصاص نمی شود. اما اگر افرادی از ادیان دیگر مسلمانی را به قتل برسانند حکم قصاص اجرا می شود و مرتکب به مجازات قصاص محکوم می گردد.

نکته: فرد مسیحی اگر مسیحی را بکشد حکم قصاص صادر و مجازات قصاص اجرا می شود.

• عدم استحقاق قتل مقتول

یکی دیگر از شرایط قصاص در قتل عمد این است که مقتول مستحق قصاص نباشد، اگر مقتول محارب یا مفسد فی الارض باشد و یا اینکه توسط ولی دم مقتولی کشته شود بر قاتل او حکم قصاص صادر نمی شود و مجازات قصاص اجرا نمی شود.

مثال: فرد محارب یا مفسد فی الارض مهدور الدم عام محسوب می شود و خون او درحکم هدر است و هر فردی که او را بکشد حکم قصاص ندارد و به مجازات قصاص محکوم نمی گردد.

حکم قصاص چگونه ساقط می شود؟

حکم قصاص پس از اینکه صادر شود بایستی مجازات قصاص اجرا شود اما گاهی تحت شرایطی  اجرای حکم قصاص ساقط می گردد. موارد ساقط شدن  اجرای حکم قصاص عبارتند از:

• گذشت صاحب حق قصاص

یکی از  مواردی که حکم قصاص ساقط می گردد و مجازات قصاص اجرا نمی شود گذشت صاحب حق قصاص است. صاحب حق قصاص ممکن است ولی دم مقتول باشد و یا در صورتی که جنایت دیگری به جز سلب حیات به فردی وارد شده باشد( دست فردی قطع شده باشد) خود فردی که جنایت بر او وارد شده است، صاحب حق قصاص محسوب می شود و می تواند در خواست مجازات قصاص را نماید اما در صورتی که صاحب حق قصاص  از مجازات قصاص مرتکب گذشت نماید در این صورت مجازات قصاص اجرا نمی شود.

البته گذشت صاحب حق قصاص از مجازات قصاص مرتکب، ممکن است همراه با درخواست اخذ دیه از وی باشد و یا اینکه گذشت صاحب حق قصاص مجانی باشد و در مقابل گذشت تقاضایی از مرتکب ننماید.

• فوت مرتکب جنایت موجب قصاص

چنانچه فردی که به حکم قصاص محکوم شده است و مجازات قصاص درمورد وی باید اجرا گردد پیش از اجرای قصاص فوت نماید در این صورت قصاص ساقط می گردد.

شرایط قصاص چیست؟

پس از صدور حکم قصاص بایستی شرایط اعمال حکم قصاص وجود داشته باشد اما سوالی که مطرح می شود این است که شرایط قصاص چیست و نحوه اجرای قصاص در قانون مجازات اسلامی چگونه است؟

1. یکی از شرایط اجرای قصاص این است که مرتکب حکم قصاص نباید باردار باشد چرا که مستند به ماده 437 قانون مجازات اسلامی زن حامله که محکوم به حکم قصاص شود، مجازات قصاص تا زمان وضع حمل او  درمورد وی اجرا نمی شود.
2. یکی دیگر از شرایط اجرای قصاص این است که مجازات قصاص بایستی به گونه ای انجام گیرد که کمترین آسیب را به قصاص شونده وارد نماید و تکیه تکیه کردن جسد قاتل و یا در قصاص عضو عذاب دادن و شکنجه مرتکب و چنین اعمالی در اجرای حکم قصاص ممنوع است و در صورتی که چنین اعمالی انجام گیرد قصاص کننده به مجازات تعزیری محکوم می گردد.
3. از دیگر شرایط اجرای قصاص این است که محکوم به مجازات قصاص بایستی در شرایط مطلوب قصاص شود اگر پیش از اجرای مجازات قصاص به مرتکب جنایتی وارد شده باشد در این صورت قصاص کننده به مقدار زائد بر حق قصاص خود ممکن است به قصاص و یا پرداخت دیه محکوم گردد.

مشاوره حقوقی قصاص با وکیل کیفری

در این مقاله سعی بر این بود که بررسی شود که قصاص چیست و شرایط اجرای قصاص چیست و نحوه اجرای قصاص در قانون مجازات اسلامی به چه صورت است و همینطور مواردی که مجازات قصاص به مرتکب تعلق می گیرد مورد بررسی قرار گرفت اما با توجه به گستردگی موضوع حکم قصاص امکان باز نمودن همه ناگفته های قصاص امکان پذیر نبود.

 از این رو لازم است در این باره با وکیل کیفری متخصص مشورت و هم فکری نمایید. گروه وکلای وکیل پرس دارای کادر متخصص در دعاوی کیفری است که با گرد هم آوری گروهی از وکلای کیفری متخصص تهران بستری را فراهم آورده است تا به صورت تخصصی در دعاوی کیفری مشاوره حقوقی ارائه دهد و قبول وکالت نماید.

آیا صاحب حق قصاص می تواند چندین برابر حق دیه را از محکوم به قصاص دریافت نماید؟

حق قصاص حقی است که قانون و شرع به صاحب حق قصاص اعطا نموده است و چنانچه وی بخواهد می تواند به رایگان و یا با اخذ چندین برابر دیه از این حق خود گذشت نماید و قانون و شرع نیز نمی توانند او ا اجبار به گرفتن حد مقرری از دیه برای رضایت دادن نمایند.

اگر فردی  به جهت قتل، محکوم به مجازات قصاص شود  و پس از اجرای مجازات قصاص زنده بماند، آیا امکان  مجدد مجازات قصاص وجود دارد؟

پاسخ به این سوال مثبت است. اگر فردی به جهت قتلی که مرتکب شده است به مجازات قصاص محکوم گردد  اما پس از اجرای حکم قصاص زنده بماند اجرای مجازات قصاص برای ولی دم مقتول محفوظ است  و حکم قصاص به این دلیل ساقط نمی گردد.

اگر مرتکب حکم قصاص فرار نماید و سپس خبر فوت وی برسد چه می شود؟

اگر مرتکب حکم قصاص به مرگ طبیعی و در صورتی که منتظر مجازات قصاص است فوت نماید، مجازات قصاص ساقط می شود اما اگر فرار نماید و پس از فرار فوت نماید در این صورت دیه مقتول و یا فردی که نسبت به او جنایتی را وارد آورده است از اموال وی گرفته می شود.

جهت اخذ مشاوره حقوقی در دعاوی کیفری با وکیل کیفری هم اکنون تماس بگیرید.