تصرف عدوانی چیست و شامل چه مواردی میشود ؟

تصرف عدوانی جزو دعاوی حقوقی است که این روزها ، تعداد پرونده های زیادی را در محاکم قضایی ما به خود اختصاص داده است. در این مقاله سعی کرده ایم به سوالات مهمی در این زمینه پاسخ دهیم. سوالاتی از قبیل : دعوی تصرف عدوانی به چه معناست ، آشنایی با انواع تصرف عدوانی و ابعاد حقوقی آن ، وکیل تصرف عدوانی ، تفاوت دعوی تصرف عدوانی و دعوی خلع ید و …. بنابراین با مطالعه این مطلب جمع آوری شده، میتوانید مانند یک مشاوره حقوقی رایگان، از توصیه های این مقاله سود ببرید.

اگر پس از مطالعه این مقاله، احساس کردید که به مشاوره حقوقی آنلاین یا تلفنی با یک وکیل پایه یک دادگستری نیاز دارید، گروه وکلای وکیل پرس آمادگی ارائه هر گونه خدمات در زمینه های گوناگون حقوقی را دارد و بعنوان یک مشاور حقوقی امین در کنار شما خواهد بود.

تصرف عدوانی

 دعوی تصرف عدوانی بدین معناست که فردی ادعا مینماید که دیگری بدون اذن و اجازه او مال غیر منقول او را از تصرف وی خارج ساخته است،از این رو خواهان درخواست بازپس گیری مال خود را از تصرف متصرف می نماید .

دعوای تصرف عدوانی را میتوان از دو بعد دعوای تصرف عدوانی حقوقی و دعوای تصرف عدوانی کیفری مورد بررسی قرار داد. در این مقاله به بررسی دعوای تصرف عدوانی حقوقی پرداخته می شود.

انواع دعوی تصرف عدوانی

1. دعوی تصرف عدوانی
2. دعوی ممانعت از حق
3. دعوی مزاحمت

دعوی تصرف عدوانی

قانون گذار دعوی تصرف عدوانی را در ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی مورد بررسی قرار داده است  و چنین بیان داشته است:

“… ادعای متصرف سابق مبنی براینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.“

دعوی ممانعت ازحق

دعوی ممانعت از حق بدین معناست که خواهان تقاضای رفع ممانعت دیگری را از ملک تحت تصرف وی می نماید. به عبارت دیگر در این دعوی فردی مانع استفاده خواهان از ملک میگردد که با طرح این دعوی خواهان از دادگاه رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع را از ملک درخواست می نماید. دعوی ممانعت از حق در ماده 160 قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده است.

دعوی مزاحمت

دعوی مزاحمت بدین معناست که خواهان تقاضای رفع مزاحمت فردی را مینماید که نسبت به تصرفات او در ملکش مزاحمت ایجاد مینماید بدون اینکه ملک را از تصرف وی خارج ساخته باشد. این موضوع  را قانون گذار در ماده 161 قانون آیین دادرسی مدنی بیان نموده است.

دعوی تصرف عدوانی در قالب مثالی ساده:

تصور کنید شما مالک ملکی با سند رسمی می باشید.شما به خارج از کشور سفر می نمایید و پس از گذشت ده سال به وطن بازمیگردید و به سراغ ملک خویش میروید اما با صحنه ای غیر قابل باور رو به رو میشوید. ملک شما توسط فرد دیگری تصاحب شده است.شما  با این تصور که مالک هستید به متصرف رجوع مینمایید و عنوان میکنید که باید ملک شما را تخلیه نماید. و با همین دلیل که مالک هستید ،متصرف را از ملک خارج مینمایید.

طرف مقابل  شما به دادگاه مراجعه می نماید و دعوی تصرف عدوانی مطرح مینماید. دادگاه شما را به محکمه فرا میخواند و  جهت رسیدگی به دعوی تصرف عدوانی سه مورد را بررسی می نماید.

1. سابقه تصرف خواهان
2. عدم سبق تصرف خوانده
3. عدوانی بودن تصرف خوانده

اینجاست که در کمال تعجب شما مشاهده مینمایید که دادگاه اصلا به سند مالکیت شما توجه نمی نماید و تنها این مورد که خواهان سابقا در ملک مزبور سابقه تصرف داشته است برای دادگاه در اقامه دعوی تصرف عدوانی حائز اهمیت است.

و اما سوال : چرا در دعوی تصرف عدوانی دادگاه وارد مالکیت نمیگردد؟

پاسخ: دادگاه در دعوی تصرف عدوانی اصلا وارد دعوی مالکیت نمیگردد،چراکه  قانون چنین مقرر داشته است که چنانچه فردی مالک است باید جهت احقاق حق خود در چنین مواقعی به دادگاه مراجعه نماید و نباید خودش دراین باره تصمیم گیری نماید و به عبارت دیگر قانون قصد دارد از ایجاد دادگستری شخصی جلوگیری نماید و چنین افراد محقی را به جای اینکه خودشان وارد عمل شوند، بوسیله قانون به حقشان برساند.

در دعوی ممانعت از حق نیز به همین دلیل جلوگیری از دادگستری های شخصی،حتی در صورتیکه خواهان به قهر و غلبه هم وارد ملک دیگری شده باشد اما همین که اثبات گردد که سابقه رفت و آمد در ملک را داشته است دعوی خوانده در صورتی که ممانعت از حق نموده باشد رد میشود.

چه شرایطی جهت اقامه دعوی تصرف عدوانی باید وجود داشته باشد؟

غیر منقول بودن اموال مورد تصرف: دعوی تصرف عدوانی تنها در اموال غیر منقول قابل طرح است و نسبت به اموال منقول نمیتوان از دعوی تصرف عدوانی استفاده نمود.

سابقه تصرف خواهان: لازم است که خواهان دعوی تصرف عدوانی حتما سابقه تصرف در ملک را داشته باشد.

عدم سابقه تصرف خوانده : در دعوی تصرف عدوانی خوانده نباید سابقه تصرف داشته باشد.

عدوانی بودن تصرف خوانده: خوانده به صورت شخصی اقدام به خارج نمودن خواهان از ملک نموده باشد.

نکته قابل ذکر در باب سابقه تصرف خواهان، آنچه در سابق ملاک بوده است یکسال سابقه تصرف بوده است که البته با توجه به سکوت قانون در حال حاضر،این امر همچنان پابرجاست و سابقه تصرف همان یکسال در نظر گرفته میشود.

در صورتیکه فردی ادعای مالکیت نسبت به ملکی را داشته باشد که دیگری در آن متصرف است چه باید کرد؟

در چنین مواقعی مالک نباید به شخصه جهت اخراج متصرف اقدام نماید بلکه لازم است که به دادگاه مراجعه نماید و دعوی خلع ید را مطرح نماید. دعوی خلع ید دعوی مالکیت است و دادگاه وارد دعوی مالکیت میگردد. اما ممکن است مالک شخصا نسبت به اخراج متصرف اقدام نموده باشد،و متصرف دعوی تصرف عدوانی برعلیه وی  مطرح نموده باشد و مالک در حین محق بودن محکوم شده باشد،

در چنین مواقعی مالک میتواند پس از محکومیت در دعوی تصرف عدوانی در مهلتی یک ماهه نسبت به طرح دعوی مالکیت اقدام نماید و مالکیت خویش را ثابت نماید.

آیا فردی که دعوی تصرف عدوانی مطرح نموده است،میتواند دعوی مالکیت را نیزمطرح نماید؟

چنانچه فردی دعوی تصرف عدوانی مطرح نماید به استناد ماده 163 قانون آیین دادرسی مدنی،میتواند متعاقبا دعوی مالکیت را نیز مطرح نماید و در اقامه دعوی مالکیت منع قانونی وجود ندارد اما چنانچه فردی در ابتدا دعوی مالکیت را مطرح نماید متعاقبا مجاز به اقامه دعوی تصرف عدوانی نمی باشد.

تفاوت دعوی تصرف عدوانی و دعوی خلع ید

هر دو دعوی تصرف عدوانی و خلع ید مربوط به اموال غیر منقول می باشند. اما ادر دعوی تصرف عدوانی به مالکیت توجه نمی شود و سابقه تصرف است که واجد اهمیت است اما دعوی خلع ید دعوی مالکیت است. در اقامه دعوی خلع ید نیاز به سند رسمی است و مالک کسی می باشد که سند رسمی به نام او صادر شده است.

این امر با استعلام از اداره ثبت اثبات میگردد و خواهان دعوی خلع ید می بایست به دادخواست خود ،سند رسمی ملک را نیزضمیمه نماید و چنانچه این امر رخ ندهد ،دادگاه طبق رای وحدت رویه ، قرار عدم استماع دعوی را صادر می نماید.اما ممکن است ملک مزبور از جمله املاکی باشد که هیچ گونه سند رسمی نداشته باشد،در این صورت دادگاه بایستی به خواهان اجازه دهد که مالکیت خویش را به طرق دیگری اثبات نماید.

ورود شخص ثالث در دعوی تصرف عدوانی

ورود شخص ثالث در دعوی تصرف عدوانی مجاز می باشد و چنانچه شخص ثالثی خود را در موضوع مورد رسیدگی در دعوی تصرف عدوانی ذینفع بداند. مییتواند تا زمانیکه دادرسی خاتمه نیافته است چه در مرحله بدوی و چه در مرحله تجدید نظر وارد دعوی شود و موضوع خود را مطرح نماید و مرجع مربوطه نیز بدین موضوع رسیدگی و تصمیم مقتضی اتخاذ می نماید. این موضوع توسط قانون گذار در ماده 169 قانون آیین دادرسی مدنی نیز بیان شده است.

دادگاه صالح جهت رسیدگی به دعوی تصرف عدوانی

دادگاه صالح به رسیدگی به دعوی تصرف عدوانی،دادگاه محل وقوع مال غیر منقول می باشد.به عبارت دیگر نزدیک ترین دادگاهی که مال غیر منقول در حوزه آن قرار دارد صالح به رسیدگی می باشد.

اجرای حکم تصرف عدوانی

اجرای حکم تصرف عدوانی فوری است و باید به سرعت رفع تصرف صورت گیرد و لازم به ذکر است که حتی تجدیدنظرخواهی نیز در دعوی تصرف عدوانی مانع اجرای حکم نمی باشد. و چنانچه در مرحله تجدیدنظر رای مرحله بدوی فسخ شود، به دستور دادگاه اجرائ کننده حکم به حالت قبل از اجرا برمیگردد.

ذکر یک نکته:

چنانچه حکم تصرف عدوانی  اجرا شود، و اشخاصی که حکم بر رفع تصرف عدوانی،مزاحمت و ممانعت از حق آنها صادر شده است،مجددا به تصرف عدوانی مبادرت نمایند،در این صورت قانون گذار این افراد را مجرم محسوب مینماید و برای آنها مجازات در نظر گرفته است.

تکلیف ابنیه و اشجار و زراعت در ملک مورد تصرف

چنانچه متصرف ملک پس از اقامه دعوی محکوم به بی حقی گردد. ممکن است در سابق در ملک مورد تصرف اقدام به احداث ابنیه،زراعت و کاشت درخت نموده باشد .در این صورت اشجار و ابنیه در ملک مزبور در صورتی باقی می ماند که متصرف ظرف یک ماه از تاریخ اجرای حکم در باب مالکیت به مرجع صلاحیتدار دادخواست ارائه دهد.

در این صورت تا تعیین تکلیف در باب مالکیت ابنیه و اشجار در ملک مزبور باقی می مانند.و پس از انقضای مدت یک ماهه جهت اقامه دعوی مدعی مالکیت،محکوم له دعوی تصرف عدوانی میتواند از مرجع صالح درخواست قلع و قمع ابنیه و اشجار را بنماید.

سوال: چنانچه متصرف در ملک مورد تصرف اقدام به زراعت نموده باشد و در نهایت با حکم دادگاه محکوم به بی حقی شود،تکلیف زراعت در ملک مورد تصرف چه میشود؟

پاسخ: قانون گذار در این مورد بین موردی که بذر رسیده است و یا نرسیده است قائل به تفکیک شده است،چنانچه محصول رسیده باشد متصرف بایستی به سرعت محصول را برداشت نماید و اجرت المثل زمین را به مالک پرداخت نماید.اما چنانچه موقع برداشت محصول نرسیده باشد،خواهان دو راه دارد:

1.  قیمت بذر و دسترنج صاحب محصول را پرداخت نماید و محصول را از آن خود نماید.
2. ملک را تا برداشت محصول در تصرف خود نگه دارد و اجرت المثل زمین را مطالبه نماید.

طرح دعوی تصرف عدوانی چه مزایایی برای خواهان دارد؟

• طرح دعوی تصرف عدوانی نیازی به ارایه سند مالکیت ندارد و محکمه اصلا به این امر که خواهان سند رسمی دارد یا خیر توجهی نمی نماید و تنها با سابقه تصرفی که خوانده دارد به این دعوی رسیدگی میشود.
• دعوی تصرف عدوانی فوری است و خارج از نوبت مورد بررسی قرار میگیرد.
• دعاوی تصرف عدوانی غیر مالی می باشند از این رو هزینه دادرسی در آنها مقطوع می باشد.
• دستور موقت نیاز به اخذ تامین دارد اما در دعاوی تصرف عدوانی دستور موقت نیاز به اخذ تامین از خواهان جهت خسارت های احتمالی نمی باشد.

 در اقامه دعاوی تصرف عدوانی،وکیل چه نقشی را میتواند ایفا نماید؟

دعاوی تصرف عدوانی از جمله دعاوی می باشد که در حال حاضر حجم بسیار بالایی در پرونده های مطروحه در دادگستری را به خود اختصاص داده است . حل و فصل دعاوی تصرف عدوانی دقت و نکته سنجی فراوانی را می طلبد. از این رو بهتر است در اقامه این دعاوی حتما از مشورت و راهنمایی وکلا و مشاوران حقوقی بهره گرفت،

چراکه این افراد با تسلط بر قوانین و همینطور رویه های حاکم در دادگستری میتوانند روند رسیدگی را سرعت ببخشند و بدین وسیله در زمان و هزینه تا حد فراوانی صرفه جویی میگردد.از این رو توصیه میگردد پیش از هر اقدامی در این باره با وکیل دعاوی تصرف عدوانی که به صورت تخصصی این دعاوی را دنبال می نماید مشورت و هم فکری های لازم را داشته باشید.

گروه وکلای موسسه وکلا پرس با دارا بودن کادر تخصصی در هر کلیه زمینه های حقوقی و کیفری و ثبتی و… بستری را فراهم آورده است تا هر کدام از وکلا در رشته تخصصی خود فعالیت نماید و بدین وسیله رسیدن به مقصود را بسیار سهل نموده است.

جهت اخذ مشاوره حقوقی با وکیل دعاوی تصرف عدوانی همین حالا تماس بگیرید.