در اصطلاح حقوقی واژه عسر و حرج به وجود آمدن شرایطی بوده که زوجه با قرار گرفتن در آن موقعیت دیگر نتواند به زندگی مشترک با همسرش ادامه بدهد و برای رها شدن از شرایط مشقت باری که تحمل زندگی را برای او دشوار ساخته تصمیم بگیرد که از همسرش جدا شود. هرچند طبق قاعده فقهی نفی عسر و حرج این حق را برای زوجه به عنوان یکی از موجبات طلاق پیش بینی شده است، اما هر مشقت و سختی را نمی توان عسر و حرج دانست و آن را مصداق طلاق دانست در این مقاله سعی بر آن داریم به بررسی مواردی که به عنوان مبانی سو رفتار زوج پیش بینی شده و به صورت تمثیلی در ماده 1130 قانون مدنی بیان گردیده و به زن این حق را داده که در صورت اثبات آن بتواند خواهان طلاق از دادگاه صالح باشد
مصادیق عسر و حرج زن برای طلاق
1.ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه
2.اعتیاد زوجه به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلاء وی به مشروبات الکلی
3.محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر
4.ضرب و شتم یا هرگونه سو رفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد
5.ابتلاء زوج به بیماری های صعب العلاج روانی
دادخواست طلاق به درخواست زوجه به دلیل عسر و حرج
اما سوالی که ممکن است در اینجا پیش بیاید این است که اگر زوج شرایطی که گفتیم را داشت و زوجه هم تصمیم خود را گرفته که دیگر از زوج خود جدا شود چگونه باید در صدد اثبات ادعای خود برآید ؟
اما باید این فرضیه را هم در نظر گرفت که به راحتی و به صرف ادعای زوجه دادگاه حکم به طلاق نداده و مرد را اجبار به دادن طلاق همسر خود نخواهد کرد و مرد به عنوان خوانده دعوا ممکن است اقدامی نماید که روند رسیدگی را دچار اطاله دادرسی کرده و زن را در شرایطی قرار داده که زوجه برای رهایی و خلاص شدن از زندگی مشقت آور خود تصمیم به بخشیدن مهریه کند لذا شرایط اثبات ادله طلاق مبنی بر درخواست زوجه برخلاف اراده زوج مبنی بر طلاق منوط به طی کردن مسیر دادرسی طولانی باشد و نتوان بر خلاف سایر طلاق ها موعد زمانی خاصی را برای آن پیش بینی نمود.
آیا عسر و حرج حق دریافت حقوق مالی زوجه را سلب می کند؟
همان گونه که در مقالات قبلی بیان کردیم طلاق بائن اقسام مختلفی داشته که یکی از آنها طلاق خلع بود که موضوع اصلی بحث مقاله امروز است و زوجه از شدت تنفر و کراهتی که نسبت به همسر خود داشته تصمیم می گیرد در قبال بخشش قسمتی از مهریه خود زوج را ملزم به دادن طلاق خود نماید و همچنین مثبت ادعای زوجه جهت اقناع وجدان قاضی، در اینکه زوجه در عسر و حرج بوده، و همین شرایط مشقت آور موجب گردیده که اقدام نسبت به بذل مهریه خود نماید باشد و زوج را ملزم به دادن طلاق همسرش بنماید
اما در حالت کلی درست است که زوجه ممکن است برای الزام بیشتر زوج اقدام به بذل قسمتی از مهریه خود کند اما باید بدانیم همان گونه که اگر طلاق قرار است به صورت توافقی یا به اراده مرد تحقق یابد، ابتدا باید راجع به حقوق مالی زوجه تعیین تکلیف گردد در این نوع از طلاق هم الزامی بوده که حقوق مالی زوجه اعم از مهریه و نفقه پرداخت گردد پس این تصور اشتباه است که حق مهریه از زن سلب می گرد.
همچنین بدانید:
نحوه اثبات عسر و حرج
زوجه می تواند بااستناد به ماده 1130 قانون مدنی که به صورت تمثیلی به مصادیق عسر و حرج اشاره داشته ادله خود را به دادگاه ارائه داده و خواستار طلاق از دادگاه باشد اما اثبات عسر و حرج به سادگی نیست و زوجه باید باید ادله کافی ارائه داده تا قاضی دادگاه بتواند بر مبنای آن به این نتیجه برسد که واقعا زوجه در شرایط مشقت باری قرار دارد و مجاب گردد که زوج را الزام به دادن طلاق زن بنماید و در صورت غیر مقدور بودن الزام حکم به طلاق زن صادر می گردد .
ادله اثبات عسر و حرج با شهادت شهود
زوجه می تواند با توسل به یکی از ادله اثبات دعوی که در ماده 1258 قانون مدنی بیان گردیده نسبت به اثبات ادله خود برآید شهادت شهود یکی از این ادله پنج گانه بوده که زوجه می تواند با شهادت دو مرد عادل اقدام به اثبات ادعای خود مبنی بر اینکه سو رفتار مرد شرایط زندگی را برای او دشوار و غیر قابل تحمل نموده بنماید و چنانچه سو رفتار زوج برای قاضی احراز گردد به خواسته زوجه ترتیب اثر داده و حکم به نفع وی را صادر خواهد نمود.
سوالات متداول :
آیا زوجه می تواند با استناد به مصادیق عسر و حرج در نکاح منقطع خواستار الزام زوج به اتمام رابطه زوجیت باشد؟
در نکاح منقطع نیز همانند نکاح دائم زوجه می تواند با استناد به مصادیق عسر و حرج خواستار الزام زوج به بذل بقیه مدت ازدواج موقت، از دادگاه صالح باشد
بروز هر نوع سو رفتاری از جانب زوج، آیا مصداق عسر و حرج بوده و زوجه با توسل به آن می تواند تقاضای طلاق بنماید ؟
عسر و حرج زمانی به عنوان یکی از موجبات طلاق بوده که دوام زوجیت را برای زوجه با مشقت و سختی مواجه کند به گونه ای که تحمل زندگی برای او دشوار گردد
جهت کسب اطلاعات بیشتر و همچنین مشاوره حقوقی وکیل طلاق در تهران با شماره زیر تماس حاصل فرمایید و یا پیام و سوال خود را به اینستاگرام وکیل پرس دایرکت بزنید
نویسنده: خانم فائزه آخوندی کارشناس ارشد حقوقی وکیل پرس