ربا چیست | مجازات ربا دهنده و ربا گیرنده چگونه است؟

ربا یا نزول واژگانی هستند که به وفور شنیده می شوند و با عنوان یکی از اعمال قبیح از آن نام برده می شود که از گذشته تا به امروز نیز متاسفانه ادامه دارد و برخی از سود جویان با عناوین و اسم های متفاوت همچون اسکونت قصد بر مشروعیت دادن به آن داشته اند، اما لازم به ذکر است که با تغییر عناوین نمی توان ربا را مشروعیت بخشید. اما سوال ایجاد می شود که واقعا ربا یعنی چه؟ انواع ربا چیست؟ شرایط تحقق ربا چگونه است؟ جرم ربا دهنده و جرم ربا گیرنده (رباخواری) چگونه مشخص می شود؟ آیا احکام ربا  و رباخواری در شرع با تعریف ربا در قانون یکسان است؟ فرق ربا با نزول چیست؟

در پاسخ به سوالات فوق و مهم تر از همه سوال ربا یعنی چه، نکات بسیاری آشکار می گردد که علت ممنوعیت ربا را در شرع و قانون مشخص می نماید، در واقع ربا به جهت اینکه دارا شدن بلاجهت مال است و سبب برهم خوردن توازن بین اقشار جامعه میگردد در شرع حرام و در قانون نیز جرم است. جرم ربا دهنده(رباخواری)  و جرم ربا گیرنده در قانون مجازات اسلامی مورد جرم انگاری قرار گرفته است.

در چنین پرونده هایی که بعضا مبالغ بسیار هنگفتی مورد مناقشه قرار می گیرد، بسیار توصیه میشود که از یک مشاور حقوقی مطمئن و مجرب کمک بگیرید. زیرا یک وکیل کیفری توانا با داشتن تجربه و علم حقوقی کافی به زوایای قانونی و شرعی چنین پرونده هایی کاملا آشنا است و می تواند بسیار کمک کننده باشد. گروه وکلای وکیل پرس هم که از وکلای پایه یک دادگستری سود می برد، آمادگی ارائه هر گونه مشاوره حقوقی آنلاین یا مشاوره حقوقی تلفنی به متقاضیان عزیز را دارد.

ربا چیست؟

در پاسخ به سوال ربا چیست؟ در وهله اول لازم است پیش از تعریف ربا به معنی ربا در عامه پرداخته شود، در تعریف ربا چنین می توان گفت که ربا به معنای رشد و نمو یافتن یا سود زیاد تر از اصل مال دریافت کردن است.

در تعریف ربا در شرع،  ربا ابزاری جهت جنگ با خدا شمرده شده است و رباخواری در تعبیری این چنین آمده است که رباخوار همچون فردی است که آتش جهنم را می بلعد.

با توجه به اینکه کلیه قوانین و مقررات جوامع اسلامی مستند بر فقه است در ماده 4 قانون اساسی نیز چنین آمده است که کلیه قوانین و مقررات ایران بایستی مستند بر فقه باشد و چنانچه موضوعی در شرع قبیح و ممنوع اعلام شده باشد در قانون نیز بر این امر صحه گذاشته می شود و موضوع مزبور در قانون نیز ممنوع و دارای ضمانت اجرا در نظر گرفته می شود.

در تعریف ربا به زبان ساده می توان چنین گفت که فردی از دیگری مبلغی پول می گیرد و قرار گذاشته می شود که در تاریخ مشخصی پول دریافتی را با سود آن به فرد تحویل دهد و در این بین چنانچه قادر به تادیه پول در مهلت مقرر نشود بایستی مبلغ بالاتری را پرداخت نماید و این موضوع تا جایی ادامه می یابد که چندین برابر پول دریافتی باید به ربا دهنده مسترد گردد.

انواع ربا

انواع ربا بر دو نوع است:

• ربا قرضی
• ربا معاملی

ربا قرضی

یکی از انواع ربا، ربا قرضی است.  معنی ربا قرضی این است که یکی از طرفین مالی را به دیگری قرض می دهد و در ازای مبلغی که قرض می دهد مبلغ بالاتری را دریافت می نماید.

ممنوع و نامشروع بودن ربای قرضی در بین همه فقها مشترک است و علت آن هم دارا شدن بلاجهت مال است چرا که خود قرض، عقدی شرعی است و به این جهت که ممکن است مشکلی را از فردی حل نماید از نظر شرع و قانون کاملا پسندیده است و در قرض فردی که مالی را قرض نموده است باید مثل آن را که قرض نموده است پرداخت نماید اما اگر بنا باشد بیش از مبلغی را که به عنوان قرض دریافت نموده است، پرداخت نماید در این صورت این عمل ربای قرضی است که از نظر شرع حرام و از نظر قانون جرم است و مجازات دارد.

ربای معاملی

یکی از انواع ربا، ربا معاملی است، معنی ربا معاملی این است که دو جنس که قابلیت وزن کشی را دارند در شرایط مساوی به صورت نابرابر معاوضه گردند. این نوع ربا بیشتر در گذشته و زمانی که مبادله کالا با کالا بود رواج داشت.

مثال: 100 کیلو برنج طارم در مقابل 120 کیلو برنج طارم مورد معاوضه قرار گیرد.

شرایط تحقق ربا

جهت شکل گیری جرم ربا بایستی شرایط تحقق ربا در کنار یکدیگر جمع باشند تا جرم ربا شکل گیرد. شرایط تحقق ربا همچون سایر جرائم از 3 رکن تشکیل می شود که عبارتند از:

• عنصر قانونی
• عنصر مادی
• عنصر معنوی

عنصر قانونی

عنصر قانونی جرم ربا در ماده 595 قانون مجازات اسلامی بیان شده است، در این ماده جرم ربا مورد جرم انگاری قرار گرفته است و قانون گذار برای انجام این عمل مجازات در نظر گرفته است و چنین مقرر داشته است که:

“هر نوع توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی از قبیل بیع، قرض، صلح و امثال آن جنسی را با شرط اضافه با همان جنس مکیل و ‌موزون معامله نماید و یا زائد بر مبلغ پرداختی، دریافت نماید ربا محسوب و جرم شناخته می شود مرتکبین اعم از ربادهنده، رباگیرنده و واسطه بین ‌آنها علاوه بر رد اضافه به صاحب مال به 6ماه تا 3سال حبس و تا 74 ضربه شلاق و نیز معادل مال مورد ربا به عنوان جزای نقدی محکوم ‌میگردند.”

عنصر مادی

 از دیگر شرایط تحقق ربا وجود عنصر مادی جرم ربا است که عبارتست از هر عملی که به وسیله آن اضافه پرداختی بدون جهت مشروع و قانونی به دیگری پرداخت و یا از دیگری دریافت گردد مصداق ربا است. دریافت و یا پرداخت مبلغ اضافی می تواند تحت عناوینی همچون بیع، قرض و… باشد. دریافت و یا پرداخت هر نوع مبلغ مازاد با هر عملی می تواند عنصر مادی این جرم را شکل دهد.

عنصر معنوی

عنصر معنوی به معنای قصد و نیت مجرمانه در انجام عملی مجرمانه است. چنانچه ربا دهنده و ربا گیرنده و یا حتی واسطه بین آن ها با علم و آگاهی نسبت به عملی که می خواهند انجام دهند به این جرم مبادرت نمایند ، عنصر معنوی این جرم فراهم می گردد. قصد و نیت انجام ربا از شرایط تحقق ربا است که بسیار حائز اهمیت است تا جایی که ربا گیرنده را در صورتی که قصد انجام این عمل را نداشته باشد از مجازات معاف می نماید که البته شرایط خاص خود را دارد.

جرم ربا

جرم ربا از جمله جرائمی است که قانون گذار در اعمال مجازات نسبت به آن همه اعضای سازنده جرم را مشمول مجازات در نظر گرفته است و برای جرم ربا دهنده، جرم رباگیرنده و جرم واسطه این دو مجازات، مجزا در نظر گرفته است.

• جرم ربا دهنده

ربا دهنده فردی است که تحت هر عنوانی به دیگری پولی را تحت عناوینی همچون قرض و بیع و صلح و… می پردازد اما در واقع قراردادی که برای باز پرداخت بدهی خود با فرد مقابل منعقد می نماید،  دریافت چندین برابر مبلغی است که پرداخت نموده است. و معمولا با گذر زمان و اینکه بدهکار نتواند در مواعد معین، بدهی خود را پرداخت نماید بر مبلغ باز پرداخت افزوده می شود. و همین افزایش بی جهت ربا است.

• جرم ربا گیرنده

هدف قانون گذار از جرم انگاری جرم ربا گیرنده این بوده است که نشان دهد در ارتکاب این جرم ربا گیرنده نیز مقصر است و تخطی او کمتر از ربا دهنده نیست چراکه تا زمانی که تقاضایی نباشد عرضه صورت نمی گیرد. از این رو ربا گیرنده ای نیز که حاضر می شود چنین پولی را دریافت و چند برابر پرداخت نماید به نوعی مجرم است.

جرم واسطه بین ربا دهنده و ربا گیرنده

واسطه بین ربا دهنده و ربا گیرنده نیز کم از ربا دهنده و ربا گیرنده نیست چرا که اوست که واسطه بین این دو فرد قرار می گیرد و زمینه جرم را به گونه ای محیا و فراهم می سازد. از این رو قانون گذار مجازات واسطه در ربا را نیز هم تراز ربا دهنده و ربا گیرنده دانسته است.

مجازات ربا

ربا دهنده، ربا گیرنده و واسطه آن ها مستند به ماده 595 قانون مجازات اسلامی به مجازات محکوم می گردد. این مجازات عبارت است از:

1. 6 ماه تا 3 سال حبس تعزیری
2. شلاق تا 74 ضربه به صلاحدید قاضی
3. جزای نقدی معادل مال مورد ربا

ناگفته نماند که اضافه مبلغی که به عنوان ربا از رباگیرنده به ربا دهنده پرداخت شده است باید به صاحبش مسترد گردد و در صورتیکه صاحب مال مجهول باشد و مشخص نباشد در این صورت مال اضافه پرداختی در اختیار ولی فقه قرار می گیرد.

دادگاه رسیدگی کننده به جرم ربا

 رسیدگی به جرم رباخواری که مستند به ماده 595 است در صلاحیت دادگاه های عمومی است اما از طرفی دیگر جرائم اصل 49 قانون اساسی که رسیدگی به ثروت های ناشی از ربا را نیز شامل می شود از جمله جرائمی است که در صلاحیت دادگاه انقلاب است و در شعبی از دادگاه انقلاب با نام شعب رسیدگی کننده به جرائم اصل 49 رسیدگی می شود.

فرق ربا با نزول

 فرق ربا با نزول در این است که نزول کالا و نزول پول به معنای کاهش دادن و تنزیل پول است که تحت شرایطی در قانون مجاز اعلام شده است اما ربا دارا شدن بلاجهت است و تحت هر شرایطی حرام و جرم است و فرق ربا با نزول هم در همین است که نزول نرخ پول را در مواردی از جمله قرارداد مضاربه، قراداد مشارکت و… به صورت کاملا قانونی و مجاز کاهش می دهد و این امور در قانون نیز پذیرفته شده است.

مشاوره حقوقی درباره ربا با وکیل کیفری

معنی ربا و انواع ربا و رباخواری و احکام ربا در شرع و شرایط تحقق ربا در قانون مجازات اسلامی بیان شد و جرم ربا دهنده و جرم ربا گیرنده و واسطه بین آن ها در قانون مورد بررسی قرار گرفت اما گاهی ممکن است فردی که ربا می دهد و یا ربا می گیرد از کرده خود پشیمان شود و قصد جبران عمل خود را داشته باشد و گاهی ممکن است در دریافت رشوه مضطر بوده باشند. از این رو باید راه حلی جهت کمک به این دسته از افراد وجود داشته باشد. قانون گذار در این باره نیز تدابیری را اندیشیده است که به جهت اطاله کلام از بحث در این باره خودداری می گردد.

گروه وکلای وکیل پرس دارای کادر تخصصی در دعاوی کیفری است که با دارا بودن کادر متخصص از وکلای کیفری و مشاور حقوقی و کارشناسان حقوقی مجرب آماده خدمت رسانی به شما عزیزان است.

آیا ربا گیرنده که برای عمل جراحی یکی از اعضای خانواده خود ناچار به دریافت ربا می شود، مجرم است؟

لازم به ذکر است این موضوع حالت اضطرار ربا گیرنده را نشان می دهد و ربا گیرنده در این مواقع مجبور به گرفتن ربا بوده است و به عبارتی دیگر چاره ای جز دریافت ربا برای دریافت پول به صورت فوری نداشته است از این رو قانون گذار نرمش به خرج داده است و فردی را که در حالت اضطرار به اخذ پول ربوی مبادرت نموده است از مجازات معاف دانسته است.

ربا بین چه کسانی جرم نیست و مجازات ندارد؟

ربا در 3 صورت و بین 3 دسته از افراد جرم نیست و عنوان ربا به خود نمی گیرد. و هیچ کدام از ربا گیرنده و ربا دهنده و واسطه بین آن ها مجرم نیست، از جمله این موارد عبارتند از:

ربای بین زن و شوهر

ربای بین پدر و فرزند

ربای مسلمان از کافر

جهت اخذ مشاوره حقوقی رایگان درباره ربا با وکیل کیفری هم اکنون تماس بگیرید.