انحصار وراثت از نگاه قانون

انحصار وراثت چیست؟ مراحل آن چگونه می‌باشد؟ هر شخصی در طول زندگی خود دارایی‌هایی را بدست می‌آورد که در صورت فوت این اموال را به وارثان می‌رسد. البته اینکه این اموال به چه افراد یا فردی باید برسد بر عهده‌ی خود شخص متوفی می‌باشد مگر اینکه در مورد ارث و میراث صحبتی نکرده باشد.  برای اینکه وراث بتوانند سهم‌الارث خود را مطالبه و در آن تصرف کنند، ابتدا لازم است منحصر بودن و سهم‌الارث هر یک از آنها در دادگاه بررسی و اثبات شود که به این اقدام، در علم حقوق انحصار وراثت گفته می‌شود. در این قسمت از وکیل پرس قصد داریم توضیحی در مورد انحصار وراثت و مراحل قانونی آن بدهیم. با ما همراه باشید.

وقتی از قانون صحبت می‌کنیم منظور این است که شرح این موارد توسط حقوقدانان در هر جامعه بررسی و تدوین شده است و روند رسیدگی به این موارد توسط نهادهای مربوطه انجام می‌گیرد. پس از مشخص شدن ورات، گواهی نامه ای به نام تصدیق انحصار وراثت صادر و در اختیار اشخاص ذی‌نفع قرار خواهد گرفت.

انحصار وراثت چیست و مراحل آن چگونه است؟

به صورت کلی براي تعيين تکليف ميراث هرکس پس از فوت، ابتدا بايد ورثه را تعيين کرد. رسيدگي به اين امر از سوي مرجع قانوني و با رعايت تشريفات مقرر در قانون را انحصار وراثت و راي صادر شده را «تصديق يا گواهي انحصار وراثت» مي نامند. معنای لفظی آن معلوم کردن تعداد وراث متوفی توسط مراجع ذی صلاح است که مقررات مربوط به آن در قوانینی که با عنوان تصدیق انحصار وراثت و قانون امور حسبی آمده است.

تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت

تقاضای صدور این گواهی از جمله حقوقی است که برای هر یک از وراث و افراد ذی‌نفع در قانون در نظر گرفته شده است که می‌توانند از آن استفاده کنند. بدین صورت که این افراد می‌توانند تقاضای انحصار وراثت کنند.

شاید برایتان این سوال پیش بیاید که ذی‌نفع شامل چه کسانی می‌شود و اساسا ذی‌نفع به چه شخص یا اشخاصی گفته می شود؟

ذی‌نفع به شخص حقیقی یا حقوقی گفته می شود که در یک فعالیت شرکت داشته و نوع انجام یا پایان یافتن آن فعالیت، مستقیم یا غیر مستقیم بر سود یا زیان او تأثیر می‌گذارد.

مسلما وراث از جمله ذی‌نفعان بشمار می‌روند اما وراث تمامی ذی‌نفعان را تشکیل نمی‌دهند. ازجمله افراد ذی‌نفع در ترکه، بجز وراث عبارتند از وصی، موصی‌له، طلبکار و شخصی که از اثبات وراثت فرد دیگری منتفع می‌گردد. بر اساس ماده 360 قانون امور حسبی تنها تنظیم درخواست‌نامه لازم است اما در واقع درخواست مورد اشاره با تنظیم و تسلیم دادخواست انجام می‌شود. این نوع دادخواست می‌بایست دارای مواردی مانند مشخصات کامل درخواست کننده، متوفی و همچنین وراث بوده و همچنین نسبت میان آنها و متوفی با دقت مشخص سازد. متقاضی می‌تواند این مدارک را به همراه گواهی فوت فرد فوت شده، گواهی مالیاتی دارایی، فتوکپی شناسنامه ورثه ذی‌نفعان را به دادگاه ارائه دهد.

از کدام مرجع باید درخواست صدور این گواهی را کرد؟ براي صدور گواهي انحصار وراثت بايد به شوراي حل اختلاف آخرين محل اقامت دائمي متوفي مراجعه کرد. ليکن بايد توجه کرد که رسيدگي به دعاوي درباره اصل و نسب، وصيت، توليت يا وقف که ممکن است پس از فوت متوفي ايجاد شود کماکان در صلاحيت دادگاه هاي عمومي است و چنين دعاوي حتي با توافق طرفين قابليت طرح در شوراي حل اختلاف را ندارد.

وارث کیست؟

به واسطه نسب و سبب افراد از یکدیگر ارث می‌برند. مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی تنها درصورتی مستقر می‌شود که حقوق و دیون ترکه ادا شود. این حقوق و دیون شامل مواردی مانند: قیمت کفن میت، دیون مالی متوفی و وصایای متوفی تا ثلث ترکه است. تا زمانی که دیون متوفی پرداخت نشود هیچ کدام از ورثه نمی‌توانند نسبت به اموال معامله‌ای انجام دهند. اگر تا قبل از این نسبت به اعیان ترکه معاملاتی کنند این معاملا ناقد نیست و افراد صاحب دین می‌‌توانند این معاملات را برهم بزنند.

اگر تاریخ فوت اشخاصی که از یکدیگر ارث می‌برند مجهول باشد و تقدم و تاخر آن معلوم نباشد، اشخاص مزبور از یکدیگر ارث نمی‌برند، مگر در موارد خاصی مانند غرق شدن دو نفر که در ماده ۸۷۳ قانون مدنی به آن اشاره شده است.

علاوه بر این اگر اشخاصی که بین آن‌ها وارث وجود دارد بمیرند و تاریخ فوت یکی معلوم و تاریخ فوت دیگری از جهت تقدم یا تاخر مجهول باشد، فقط آن شخصی که تاریخ فوت مجهول است از دیگری ارث می‌برد.

وارث ها به طور کلی طبق قانون مدنی به ۳ دسته تقسیم می‌شوند:

دسته اول :

همسر، پدر و مادر، فرزندان و یا نوه‌ها

دسته دوم:

پدربزرگ و مادربزرگ، همسر، خواهر و برادر

دسته سوم:

همسر، عمه، عمو، دایی، خاله متوفقی

مدارک مورد نیاز برای درخواست صدور گواهی انحصار وراثت چیست؟

برای انجام دادن تمامی امور حقوقی، امور بانکی و امور ثبتی و … گواهی الزامی است. در صورت عدم اقدام به دریافت گواهی، امکان تقسیم و یا انتقال ترکه و انجام اموری که مربوط به ادارات دولتی و بانک‌ها است، وجود نخواهد داشت.

درخواست کتبي مشتمل بر نام، مشخصات کامل و اقامتگاه متقاضي، متوفي و همه ورثه و نسبت هر يک از ورثه با متوفي بايد به همراه مدارک زير به شوراي حل اختلاف ارائه شود:

۱- گواهي فوت متوفي صادر شده از سوي اداره ثبت احوال

۲- کپي شناسنامه ورثه

۳- فرم استشهاديه دال بر منحصر بودن وراث به اشخاص نامبرده شده

۴- کپي عقدنامه همسر دائمي متوفي

۵- گواهي تسليم اظهارنامه ماليات بر ارث به اداره امور اقتصادي و دارايي آخرين محل اقامت متوفي. در اين مرحله صرفا مشخصات متوفي و اموال و دارايي هاي وي در فرم مخصوصي به اداره دارايي اعلام مي شود و نيازي به پرداخت ماليات نيست.

۶- سيدگي به دعاوي درباره احوال شخصيه ايرانيان غير شيعه، زرتشتي، کليمي يا مسيحي در هر مورد بر اساس قواعد همان کيش و آيين انجام مي شود بنابراين در صورتي که متوفي از اقليت هاي مذهبي باشد نظر مرجع مذهبي مربوطه درباره تقسيم ماترک بايد همراه درخواست ارائه شود.

انواع گواهی انحصار با توجه به دارایی و اموال متوفی گواهی انحصار وراثت محدود و نامحدود صادر می‌گردد. در صورتی که  متوفی دارای اموال باشد، گواهی انحصار ورثه نامحدود صادر می‌شود و در آینده برای فروش اموال به ارث رسیده شده، نیاز به این نوع گواهی هست. تفاوتی بین این دو نوع گواهی در مدت زمان صدور و انتشار آگهی است.

همچنین بخوانید:

مدارک لازم برای صلح عمرا

توجه: اخذ گواهی حصر وراثت نامحدود حدود یک ماه زمان می‌برد ولی برای اخذ گواهی محدود یک هفته زمان کافیست.

ارث زن از شوهر به چه صورت خواهد بود؟

اگر مردی فوت کند و از زنش فرزند و نوه‌ای نداشته باشد، از ارث مرد، یک چهارم به زن تعلق می‌گیرد. ولی اگر زن و مرد صاحب فرزندی باشند، زن یک هشتم از اموال منقول و غیر منقول را به ارث می‌برد.

موضوع ارث زمانیکه مرد چند زن دارد به چه صورت می‌باشد؟

تمامی زن‌ها شامل ارث می‌شوند، از آنجا که زن یک هشتم از اموال همسرش را به ارث می‌برد، یک هشتم از کل اموال بین چندین زن به طور مساوی تقسیم خواهد شد.

میزان سهم الارث برای هر فرد چقدر خواهد بود؟

وارث: مادر

سهم الارث: با وجود فرزند: یک ششم / بدون فرزند: یک سوم

وارث: زوج

سهم الارث: با وجود فرزند: یک چهارم / بدون فرزند: یک دوم

وارث: زوجه

سهم الارث: با وجود فرزند: یک هشتم / بدون فرزند: یک چهارم

در چه مواردی می‌توان محرومیت از ارث را مشخص کرد؟

• کفر
•  قتل
•  برده بودن
•  لعان
•  زنا

به عبارت دیگر بر طبق ماده ۸۳۷ قانون مدنی پدر نمی‌تواند در وصیت‌نامه خود یکی یا همه فرزندانش را از ارث محروم کند. در همین راستا اگر شخصی بخواهد کاری کند که فرزندش از اموال او چیزی به ارث نبرد و یا یکی از فرزندان سهم بیشتری از اموال را دریافت کند، می‌تواند از سایر راه‌های قانونی مانند عقد قرارداد صلح عمری این کار را انجام دهد. برای تنظیم این قرارداد و تقسیم اموال به صورت قانونی باید از وکیل ارث که در زمینه انحصار وراثت تخصص و تجربه دارد، کمک بگیرید.

هزینه انحصار وراثت به چه صورت می‌باشد؟

یکی از هزینه‌های جانبی هزینه چاپ آگهی در روزنامه است. علاوه بر این ممکن است به وکیل ارث نیاز باشد که هزینه مربوط به خودش را دارد.

از آنجایی که این امر کاملا حرفه‌ای و تخصصی می‌باشد به شما پیشنهاد می‌دهیم که کار را به افراد حرفه‌ای بسپارید تا در وقت و هزینه‌ی شما هم صرفه جویی شود. 

در صورت نیاز به مشاوره حقوقی آنلاین و  رایگان با تیم حرفه‌ای وکیل پرس همین حالا تماس بگیرید.

درخواست گواهی انحصار ورثه یک دعوای غیرمالی است و به همین دلیل هزینه دادرسی آن برهمین اساس تعیین می‌شود. این هزینه ممکن است بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزارتومان و یا بیشتر باشد.

آیا می‌توان به گواهی انحصار ورثه اعتراض کرد؟

بله این موضوع امکان پذیر می‌باشد.  اعتراض از سوی دادستان و یا افراد ذی‌نفع می‌تواند انجام شود. برای مثال اگر برای یکی از ورثه محجور قیمی تعیین نشده باشد،‌امکان اعتراض وجود دارد.

سوالی متداول که بسیار تکرار می‌شود این است که آیا امکان اعتراض به گواهی ارث وجود دارد؟ بله این امکان وجود خواهد داشت که هر فردی که به مفاد این گواهی اعتراض داشته باشد، می‌توان اعتراض خود را بیان کند و در جهت پیگیری اعتراض اقدام نماید.

توجه:‌ سوال متداولی که برای همه‌ی خانواده ها ممکن است پیش بیاید این است که تقسیم خانه به چه صورت می‌باشد؟

ارث خانه به این صورت است که در صورتی که متوفی دارای خانه باشد، همسر و فرزندان او در آن ملک شریک هستند. میزان ارث همسر از ملکی که از همسر خود به ارث برده است،  یک هشتم است. ارثیه خانه فرزندان نیز، پسر دو برابر  از دختر ارث می‌برد.

نکاتی مهم در مورد ارث خانه:

براساس قوانین اگر همسر زنی فوت کند و همسر او در خانه فعلی سکونت داشته باشد، فرزندان می‌توانند از آن خانه به عنوان ارث استفاده نمایند، مگر اینکه مرد در وصیت نامه خود به این نکته اشاره کرده باشد که، همسرش می‌تواند تا زمان مرگش در آن خانه بماند و فرزندان بعد از مرگ مادر می‌تواند خانه پدری و ارث خود را بفروشند.

اگر فرد متوفی، در زمان حیات خود، مقداری از خانه را به طور قانونی به همسر و یا فرزندانش انتقال داده  باشد و دلیل و اثباتی بر این امر وجود داشته باشد، تقسیم ارث خانه فقط برای چند دانگ باقی مانده انجام می‌شود.

مورد دیگری که در ارث خانه وجود دارد این است که اگر آن ملک قابل افزار نباشد و نتوان از آن ملک سهمی مشخص برای ارث در نظر گرفت،  باید پس از فروش ملک، سهم هریک از وراث پرداخت شود.

نحوه رسیدگی

پس از تنیم دادخواست یا بعبارتی درخواست نامه برابر ماده 361 قانون امور حسبی، دادگاه دادخواست را به تعداد یک مرتبه آگهی می کند. در آگهی گفته می شود که در صورتی که وصیت نامه از فرد متوفی در نزد شخصی می باشد در مدت 3 ماه به دادگاه ارایه کند و در صورتی که بعد از این مدت وصیت نامه ارایه شود هیچ گونه اعتباری نخواهد داشت.

آثار صدور گواهی انحصار وراثت

بر اساس ماده 370 قانون، پس از اینکه گواهی انحثار وراثت صادر شد، ورثه و اشخاص ذی‌نفع می‌توانند بر اساس این گواهی صادر شده اموال و مطالبات متوفی مطالبه نمایند. البته این را نیز باید در نظر گرفت که ممکن است تعداد وارثان بیش از یک نفر باشد. در این صورت دارایی های متوفی می بایست بین این وارثان تقسیم شود. اموال و دارایی های متوفی بین ورثه و اشخاص ذی‌نفع که حقی در ترکه دارند مشاع بوده و تصرف در مال مشاع بدون اذن همه شرکا ممکن نیست.

وظایف وکیل خانواده و انحصار وراثت چیست؟

یک وکیل خانواده و  ارث علاوه بر مشاوره حقوقی ، به موکل خود کمک می‌کند تا با در دست داشتن ادله کافی و مدارک لازم به طور صحیح برای انحصار ورثه اقدام کند. این امر بسیار مساله مهم و حیاتی است.

گاهی دانستن یک قانون یا رویه می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای در نتیجه نهایی داشته باشد. اگر به طور صحیح و آگاهانه عمل نشود ممکن است ضرر جبران‌ناپذیری به حقوق ورثه وارد شود. در همین راستا برای انتخاب وکیل انحصار وراثت باید به سراغ فردی رفت که در این حوزه دارای تخصص و تجربه کافی باشد.

وکیلی که با موضوع ارث و با قانون امور حسبی آشنایی کامل و تجربه‌ی داشته باشد و نسبت به رویه قضایی دادگاه هم اطلاعات کافی داشته باشد می‌تواند به خوبی به احقاق حقوق موکلش کمک کند. پس از فوت یک فرد معمولا نزدیکان او مشکلات روحی و اجتماعی بسیاری دارند مساله انحصار ورثه و پیگیری‌های قضایی می‌تواند فشار روحی بیشتری به افراد وارد کند. علاوه بر این ممکن است با عدم همکاری ورثه مشکلاتی در روند صدور گواهی هم ایجاد شود. با در نظر گرفتن تمام این موارد برای کاهش آسیب‌های روحی و کوتاه شدن روند رسیدگی ضروری است که از یک وکیل ارث خبره و با تجربه در حیطه وراثت کمک بگیریم.

برای انتخاب یک وکیل ارث خوب و خبره قبل از هر اقدامی لازم است سابقه وکیل انحصار وراثت و قیمت مشاوره و قبول کردن وکالت ارث، موفقیت در پرونده‌های متعدد و منصف بودن وکیل بررسی شود.

برخی سوالات متداول

پدر بزرگم تازه فوت شده. 2عمو و 1عمه دارم و پدر خودم زودتر از پدربزرگم ، سه سال قبل فوت شده . حالا من برای کارای انحصار وراثت به عمو و عمه هام باید وکالت بدم؟ چون ایران نیستم.

شما از پدربزرگتان ارثی نمیبرید زیرا پدرتان زودتر فوت شده و شرط ارث بردن را ندارید.

در مورد هزینه‌هایی که وکیل خانواده برای موضوع ارث و میراث دریافت می‌کند هم می‌توانید از طریق تماس تلفنی با کارشناسان ما مطلع شوید.