چک برگشتی و نحوه وصول آن

موضوع این مقاله را به چک برگشتی و نحوه وصول چک برگشتی اختصاص داده ایم. در این مطلب سعی شده تا به سوالاتی نظیر زیر پاسخ داده شود: چگونه چک برگشتی را وصول کنیم؟ نحوه پیگیری چک برگشتی چگونه است؟ و چگونه طرح دعوای حقوقی از چک برگشتی از چک برگشتی انجام دهیم؟ پاسخ داده شود.

علاوه بر دریافت پاسخ پرسش های مطرح شده درباره وصول چک برگشتی با مفاهیمی چون : خسارت تاخیر تادیه در چک برگشتی، اقداماتی که بانک در خصوص چک برگشتی انجام می دهد، مجازات چک برگشتی و لزوم اخذ مشاوره با وکیل تجاری آشنا خواهید شد. این مطلب را از دست ندهید.

چک برگشتی و نحوه وصول چک برگشتی

چک برگشتی اصطلاحی است که در حال حاضربین عموم مردم بسیار شایع می باشد و تعداد قابل توجهی از دعاوی را در محاکم دادگستری به خود اختصاص داده اند. چک یکی از روش های پرداخت می باشد که به جهت سهولت، در بسیاری از معاملات و مخصوصا معاملات تجاری مهم مورد استفاده قرار می گیرد.

اقدامات بانگ در خصوص چک های برگشتی

زمانی که فردی چکی از حساب خویش صادر می نماید ، این امر بدین معناست که وی در بانک به همان میزان نقدینگی دارد و چنانچه دارنده چک به بانک مزبور مراجعه نماید می تواند طلب خویش را وصول نماید اما گاهی چنین نیست و دارنده چک زمانی که چک را به بانک می برد با عدم موجودی از سوی صادر کننده چک مواجه می گردد.

چنانچه دارنده چک نتواند چک را در موعد مقرر شده در چک، به دلایلی از جمله عدم موجودی، جعل و… وصول نماید. به چنین چکی، چک برگشتی گفته می شود.

در این مواقع دارنده چک چنانچه تمایل داشته باشد به بانک اعلام می نماید که اقدامات مقتضی جهت گواهی عدم پرداخت برای وی صادر نماید.

بانک پس از تقاضای دارنده چک باید اقدامات مقتضی را انجام دهد. این اقدامات عبارتند از:

• بانک پس از درخواست دارنده چک، بایستی  به سرعت غیر قابل پرداخت بودن وجه چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت نماید و کد رهگیری دریافت نماید.
• بانک موظف است، اقدام به صدور گواهینامه ای  نماید که کد رهگیری مزبور نیز در آن درج می گردد.
• بانک باید مشخصات چک و هویت کامل صادرکننده و نشانی وی را در گواهینامه مزبور قید نماید.

 نکته: لازم است که علت و یا عللی که سبب عدم پرداخت وجه چک شده است نیز  صریحا قید شود.

• پس ازاینکه بانک، اطلاعات مزبور را تکمیل نمود باید آن را به امضا و مهر متقاضی وصول چک برساند و سپس به وی تسلیم نماید.

نکته: در گواهینامه مزبور لازم است که تطبیق یا عدم تطبیق امضای صادر کننده با نمونه امضایی که در بانک وجود دارد از طرف بانک گواهی شود.

• وظیفه دیگر بانک این است که  صادر کننده را نیز از وجود این گواهینامه مطلع نماید. از این رو بایستی فورا نسخه دوم گواهینامه را به آخرین آدرس صاحب حساب که در بانک وجود دارد ارسال نماید.

همچنین لازم است که نام و نام خانوادگی و نشانی کامل دارنده چک را نیز در برگه قید نمایند. این موضوع تدبیری حمایتی برای صاحب حساب نیز می باشد تا با اطلاع از اقدام دارنده چک، چنانچه قصد اقدامی را داشته باشد آن را انجام دهد.

در این مواقع بانک مبلغ موجود در حساب را به  درخواست دارنده چک به وی پرداخت می نماید و دارنده چک مبلغ دریافتی را در پشت چک یادداشت می نماید و چک مزبور را به بانک تحویل می دهد.

بانک کسری مبلغ چک را در سیستم یکپارچه بانک مرکزی وارد  مینماید و کد رهگیری دریافت می نماید و کد مزبور را در گواهینامه عدم پرداخت که دارای مشخصات کامل دارنده چک و مشخصات کامل و نشانی صادر کننده چک است وارد می نماید و گواهینامه مزبور را به متقاضی ( دارنده چک ) تحویل می دهد.

اگرچه در این مواقع قسمتی از وجه چک وصول شده است اما  بازهم قسمتی از وجه چک لاوصول مانده است، از این رو چک نسبت به قسمتی که وصول نشده است بلامحل محسوب می گردد. در واقع گواهینامه مزبور، جانشین اصل چک است که در اختیار صادر کننده قرار می گیرد.

در این مواقع جهت اطلاع صادر کننده چک از عدم پرداخت وجه چک، نسخه دوم گواهینامه عدم پرداخت به وی ارسال می گردد.

لازم به ذکر است که به گواهینامه ای که فاقد کد رهگیری و یا فاقد مهر شخص حقوقی باشد در مراجع صالح قضایی و ثبتی ترتیب اثر داده نمی شود .

نحوه پیگیری چک برگشتی چگونه است؟

زمانی که چکی صادر شود و چک مزبور به هر دلیلی با گواهی عدم پرداخت مواجه گردد برای دارنده چک مزبور از 3 طریق امکان وصول وجه چک وجود دارد.

این موارد عبارتند از :

• طرح دعوای حقوقی
• اقدام از طریق اداره ثبت
• طرح شکایت کیفری

هر کدام از روش های مزبور دارای مزایا و معایبی می باشند که در ذیل توضیحات تفصیلی آن ها آمده است.

1- طرح دعوای حقوقی از چک برگشتی

دارنده چک می تواند تا هر زمانی که بخواهد جهت وصول وجه چک بلامحل به دادگاه حقوقی دادخواست بدهد و تقاضای وصول وجه چک را بنماید. در مطالبه وجه چک از این طریق مهلتی مقرر نشده است و چنانچه دارنده چک در مهلت مقرر اقدام به شکایت کیفری ننماید می تواند از این طریق  جهت وصول وجه چک اقدام نماید.

2- اقدام از طریق اداره ثبت نسبت به چک برگشتی

یکی از طرق مطالبه وجه چک ، مراجعه به اداره ثبت جهت وصول وجه چک می باشد. چراکه چک در حکم سند رسمی است و این امر مزیتی است که چک  به عنوان یک سند تجاری دارا می باشد. به همین دلیل امکان مطالبه وجه آن از طریق اداره ثبت نیز امکان پذیر می باشد.

چنانچه دارنده چک تمایلی به مطالبه وجه چک از طریق حقوقی و کیفری نداشته باشد می تواند به اداره ثبت رجوع نماید و وصول وجه چک را تقاضا نماید.

نکته قابل توجه:

مزیتی که وصول وجه چک از طریق اداره ثبت نسبت به سایر طرق وجود دارد امکان ممنوع الخروج نمودن صادر کننده با صرف زمانی کوتاه است.

البته خاطر نشان می شود که اداره ثبت در صورتی دستور اجرا صادر می نماید که بانک مطابقت امضاء چک را با نمونه امضاء صادر کننده که در بانک وجود دارد گواهی نماید.

 3- طرح شکایت کیفری از چک برگشتی

صدور چک پرداخت نشدنی (چک برگشتی ) دارای جنبه کیفری می باشد. دارنده چک چنانچه به بانک مراجعه نماید و با عدم پرداخت چک مواجه گردد می تواند علیه صادر کننده چک اقامه دعوای کیفری نماید . اما لازم به ذکر است که تنها کسی می تواند علیه چک پرداخت نشدنی اقامه دعوا نماید که برای اولین بار چک را به بانک ببرد و در این بین اهمیتی ندارد که عدم پرداخت به چه دلیلی صورت گرفته باشد، عدم پرداخت وجه چک ممکن است به دلایلی از جمله: عدم موجودی، جعل و… صادر شده باشد. اما آنچه حائز اهمیت است این است که دستور عدم پرداخت به بانک بایستی دلیل موجهی داشته باشد.

دارنده چک چنانچه  قصد شکایت کیفری داشته باشد ، بایستی دو موعد 6 ماهه را رعایت نماید. دو موعد 6 ماهه بدین صورت است که :

1) دارنده چک لازم است که در مهلتی 6 ماهه از تاریخ مندرج در چک گواهی عدم پرداخت را از بانک دریافت نماید.

2) دارنده چک در مهلت 6 ماهه دوم  که از تاریخ مندرج در گواهی عدم پرداخت آغاز می گردد، لازم است که شکایت کیفری خود را در مراجع صالح مطرح نماید. 

در رسیدگی کیفری باید همان آدرسی را که در گواهی عدم پرداخت درج می شود را ملاک و معیار جهت ابلاغ قرار داد اما چنانچه قصد مطالبه وجه چک از طریق حقوقی باشد  چنانچه خوانده در آدرسی که در گواهی عدم پرداخت قید شده است مشخص نگردد در این صورت اخطار رفع نقص صادر می گردد.

روش های وصول وجه چک بیان شد اما اینکه کدام یک بهتر  می تواند نفع دارنده چک بلامحل را تامین نماید، نیازمند بررسی موردی موضوع می باشد که در این زمینه توصیه می شود مشاوره با وکیل تجاری را در اولویت قرار دهید.

خسارت تاخیر تادیه در چک برگشتی چیست؟

خسارت تاخیر تادیه بدین  معناست که به جهت عدم وصول به موقع چک به دارنده چک  خسارتی وارد شده است، چرا که ارزش پول با گذر زمان کاهش می یابد. مخصوصا در چند سال اخیر که با نوسانات بازار ارزش پول به شدت کم شده است .

مثال: تصور کنید شما  چکی به مبلغ 100 ملیون تومان  از فردی بابت طلب خویش گرفته باشید، شما طبق برنامه ریزی خود  قصد خرید ماشینی را به همان مبلغ داشته اید از این رو در تاریخ مندرج در چک به بانک مراجعه می نمایید تا چک را وصول نمایید اما با عدم موجودی چک مواجه می گردید و به علتی به فرد مزبور مهلتی جهت پرداخت اعطا می نمایید اما با گذر زمان نیز فرد مزبور اقدام به  پرداخت طلب شما نمی نماید. در این بین در طی گذر زمان قیمت ماشین بالا می رود و شما دیگر قادر نخواهید بود که با همان مبلغ وسیله نقلیه دلخواه خویش را خریداری نمایید .

قانون گذار جهت حل این موضوع تدبیری را اندیشیده است و آن هم قرار دادن خسارت تاخیر تادیه  می باشد.

خسارت تاخیر تادیه، خسارتی است که از تاخیر در پرداخت وجه سند تجاری برای دارنده سند تجاری(چک، سفته، برات ) به وجود می آید. خسارت تاخیر تادیه  در خصوص چک، از تاریخ مندرج در چک محاسبه و قابل پرداخت می باشد.

مجازات چک برگشتی چیست؟

چک وسیله ای جهت پرداخت آسان در معاملات می باشد اما گاهی افرادی با صدور چک های بلامحل (فاقد موجودی،چک های برگشتی ) سبب بی اعتمادی سایرین نسبت به این سند تجاری می گردند از این رو قانون گذار جهت صدور چک بلامحل ضمانت اجرا کیفری قرار داده است و این امر را در ماده 7 قانون صدور چک نیز آورده است و چنین مقرر داشته است که:

“هرکس مرتکب بزه صدور چک بلامحل گردد به شرح ذیل محکوم خواهد شد:

• چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد.
• چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال باشد از شش‌ ماه تا یک‌ سال حبس محکوم خواهد شد.
• چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از پنجاه میلیون ریال بیشتر باشد به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد و در صورتی که صادر کننده چک اقدام به صدور چک‌های بلامحل نموده باشد مجموع مبالغ مندرج در متون چک‌ها ملاک عمل خواهد بود.”

لزوم اخذ مشاوره از وکیل تجاری درخصوص چک برگشتی

بسیاری از افراد با  قوانین صدور چک و روش های وصول آن آشنایی ندارند و اطلاعات بسیار مختصری را از عامه مردم شنیده اند اما لازم به یاد آوری است که گفته های عامه مردم با آنچه در واقعیت است بسیار متفاوت می باشد.

گاهی  افراد با اقدام دیر هنگام نسبت به اسناد تجاری علی الخصوص چک،سبب ضایع شدن برخی از حقوق خویش می گردند.

برای مثال طرح شکایت کیفری در قانون دارای مهلت مقرری می باشد که چنانچه مهلت مزبور سپری گردد طرح شکایت کیفری دیگر مجاز نمی باشد و مواردی از این قسم که ممکن است دارندگان اسناد تجاری را با مشکلات عدیده ای مواجه نماید. که جبران آن ها در آتی به سختی امکان پذیر می باشد.

گاهی نیز برخی از افراد با نا آگاهی از صدور چک های بلامحل و عواقبی که این قسم چک ها می تواند برای آن ها در پی داشته باشد به صدور چنین چک هایی اقدام می نمایند و با دست خود سبب خسارات بی شماری به خود می گردند.

از این رو توصیه می شود چه صادر کنندگان چک و چه دارندگان چک های بلامحل پیش از هر اقدامی با وکیل تجاری که اشراف کامل بر قوانین تجاری و چک دارد مشورت و هم فکری های لازمرا انجام دهند.

گروه وکلای وکیل پرس دارای کادر متخصص در دعاوی وصول اسناد تجاری از جمله چک برگشتی می باشند که با بررسی موردی موضوع ارجاعی جهت وصول طلب شما عزیزان اقدامات مقتضی را انجام می دهند.

سوالات متداول در حوزه چک برگشتی

چنانچه موجودی صادرکننده چک در بانک کمتر از مبلغ چک باشد، دارنده چک چه اقدامی می تواند انجام دهد ؟

گاهی ممکن است دارنده چک زمانی که چک را جهت وصول به بانک می برد با کمبود موجودی صادر کننده چک در بانک مواجه گردد، در این صورت می تواند چک را تا میزان موجودی صادر کننده چک وصول نماید و جهت مابقی وجه چک که پرداخت نشده است اقدام به دریافت گواهی عدم پرداخت نماید.

چنانچه مهلت 6 ماهه جهت وصول چک سپری شود، دارنده چک چگونه می تواند اقدام نماید؟

 مهلت های 6 ماهه مشخص شده  در قانون بدین جهت است که چنانچه دارنده چک قصد شکایت کیفری از چک را دارد بایستی در این مهلت ها اقدام نماید و در غیر این صورت حق شکایت کیفری از وی سلب می گردد. اما حق مطالبه  وجه چک از طرق دیگر  از جمله  طرح دعوای حقوقی و یا اقدام از طریق ثبت همچنان برای وی باقی است.

اگر گواهی عدم پرداخت به نام آقای احمدی باشد، آیا آقای مرادی می تواند طرح شکایت کیفری نماید؟

پاسخ به این سوال منفی است. طرح شکایت کیفری تنها از فردی پذیرفته است که گواهی عدم پرداخت به نام وی صادر شده است و چنانچه فردی به غیر از  چنین فردی جهت طرح شکایت کیفری اقدام نماید، شکایت وی با قرار منع تعقیب مواجه می گردد.

شما زمان مشاوره حضوری با وکلای وکیل پرس، هزینه مشاوره با یک وکیل متخصص را پرداخت می نمایید اما از مشورت و هم فکری گروهی از وکلای متخصص در زمینه مربوطه منتفع می گردید.

جهت اخذ مشاوره تلفنی در خصوص وکیل چک برگشتی با وکیل تجاری متخصص هم اکنون تماس بگیرید.