شورای حل اختلاف یک نهاد قضایی است که صلاحیت رسیدگی به برخی از دعاوی را دارد. اساس و پایه این شورا بر به وجود آوردن صلح و سازش میان طرفین است. با تشکیل این نهاد میزان مراجعات به دادگاه‌ها کاهش پیدا می‌کند و منجر به افزایش سرعت رسیدگی در دادگاه‌ها می‌شود. محل تشکیل این شورا شهر است البته در روستاها هم امکان تشکیل شورا وجود دارد که در این صورت فقط حق ایجاد صلح و سازش را دارد. تشکیل این نهاد به سال 1381 برمی‌گردد.
در رابطه با برخی از مزایای این نهاد می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- مراجعات مردم به محاکم قضایی کاهش پیدا می‌کند. زمانی که پرونده‌های بی شماری وارد سیستم قضایی می‌شوند این امر باعث کند شدن روند رسیدگی محاکم به پرونده‌ها می‌گردد. با تشکیل شورا دیگر در برخی امور نیاز به مراجعه به محاکم نیست و این کاهش مراجعات، به روند رسیدگی سرعت می‌بخشد.
- رسیدگی در شورای حل اختلاف نیاز به رعایت تشریفات آیین دادرسی ندارد و همین امر باعث می‌شود رسیدگی در شورا در مدت زمان کوتاه‌تری صورت پذیرد.
- اختلافات محلی در شورا مطرح شده و اعضاء شورا سعی بر حل این اختلافات و رفع دلخوری‌ها و کدورت‌ها می‌کنند در نتیجه از ایجاد اختلافات قومی و به وجود آمدن دعاوی جدید جلوگیری می‌شود.
وظایف و صلاحیت شورای حل اختلاف چیست؟
- طبق ماده 8 قانون شوراهای حل اختلاف، این شوراها می‌توانند در کلیه امور مدنی و حقوقی و همینطور کلیه جرایم قابل گذشت و نیز جنبه خصوصی جرایم غیر قابل گذشت با تراضی طرفین برای ایجاد صلح و سازش اقدام کنند. طبق تبصره همین ماده اگر با درخواست یکی از طرفین رسیدگی شورا صورت بگیرد و طرف مقابل تا پایان جلسه اول، اعلام نماید که تمایلی به رسیدگی در شورا ندارد، این شورا درخواست را بایگانی می‌کند و طرفین را نسبت به مرجع صالح راهنمایی می‌نماید.
- از دیگر وظایف شورای حل اختلاف باید به رسیدگی و صدور رای اشاره کرد. ماده 9 قانون مربوط به این شورا اعلام می‌دارد که در یک سری موارد (که به آنها اشاره خواهیم کرد)، قاضی شورای حل اختلاف مبادرت به صدور رای می‌کند. در ذیل به این موارد و توضیح مختصری نسبت به هریک می‌پردازیم.
- دعاوی مالی که مربوط به اموال منقول تا نصاب دویست میلیون ریال هستند به جز مواردی که در تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون در دادگستری مطرح می‌شوند: در توضیح این بند باید گفت اصل خواسته دعوی به عنوان ملاک حد نصاب در نظر گرفته می‌شود صرف نظر از حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و هزینه دادرسی . همینطور این بند اشاره به دعاوی مربوط به اموال منقول کرده است پس شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به دعاوی غیر منقول را ندارد.
- تمام دعاوی که مربوط به تخلیه عین مستاجره هستند به استثناء دعاوی که مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه هستند: این بند ماده اشاره دارد که شورا صلاحیت رسیدگی به دعاوی که مربوط به دستور تخلیه یا حکم تخلیه هستند را دارد.
در این قسمت لازم است در رابطه با دستور تخلیه و حکم تخلیه به اختصار توضیحی داده شود. وقتی که مدت زمان اجاره به اتمام رسیده باشد و مستاجر از تخلیه سر باز زند، طی شرایطی دستور تخلیه گرفته می‌شود. از جمله این شرایط ذکر مدت اجاره در قرارداد اجاره است، شرط بعدی این است که قرارداد این اجاره به سرقفلی و حق کسب و پیشه مربوط نباشد و غیر تجاری باشد. شرط دیگر امضای قرارداد توسط دو شاهد است و شرط آخر اینکه قرارداد طی دو نسخه تنظیم و همینطور صادر شده باشد.
- دعاوی تعدیل اجاره بها به شرط وجود اختلاف در رابطه استیجاری
- صدور گواهی حصر وراثت، تحریر ترکه، مهر و موم ترکه و رفع آن: در رابطه با انحصار وراثت شورای حل اختلاف فقط صلاحیت صدور گواهی انحصار وراثت را دارد.
- ادعای اعسار از پرداخت محکوم به البته در صورتی که شورا نسبت به اصل دعوا رسیدگی کرده باشد.
- دعاوی خانواده، راجع به جهیزیه، مهریه و نفقه تا نصاب مقرر در بند الف در صورتی که مشمول ماده 29 قانون حمایت خانواده مصوب 01/12/1391 نباشند: طبق این بند دعاوی مهریه و نفقه و جهیزیه فقط اگر مشمول قانون حمایت خانواده نباشند در صلاحیت این شورا قرار می‌گیرند.
- تامین دلیل: منظور از تامین دلیل، صورت برداری کردن از دلایل و مدارک احتمالی خواهان یا خوانده است که درخواست این تامین قبل از اینکه دعوای اصلی اقامه شود مطرح می‌گردد. که در این ماده ذکر شده که شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به آن را دارد.
- جرایم تعزیری که صرفا مستوجب جزای نقدی درجه هشت باشد. به جرایم درجه هشت مستقیما در دادگاه رسیدگی می‌گردد اگر صرفا مجازات آن جزای نقدی باشد در صلاحیت این شورا قرار می‌گیرد.
شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به کدام امور را ندارد؟
زمانی که اختلاف در اصل نکاح و اصل طلاق مطرح باشد، همینطور در رابطه با فسخ نکاح، نسب و رجوع، این شورا صلاحیت به رسیدگی ندارد. از دیگر مواردی که این شورا صلاحیت رسیدگی به آنها را ندارد، اختلاف در اصل وقفیت، تولیت و وصیت است. دعاوی راجع به حجر و ورشکستگی و همینطور دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی نیز در صلاحیت این شورا نمی‌باشد. در نهایت باید گفت اموری که به موجب قوانین دیگر در صلاحیت مراجع اختصاصی یا مراجع قضایی غیر دادگستری باشد در صلاحیت شورای حل اختلاف نیست.
تفاوت شورای حل اختلاف با دادگاه
شورای حل اختلاف از نظر صلاحیت یا همان موضوع رسیدگی با دادگاه فرق دارد. صلاحیت دادگاه‌های دادگستری از نوع صلاحیت عام است در حالی که شوراها فقط صلاحیت رسیدگی به اموری را دارند که قانون به آنها اجازه رسیدگی داده است در نتیجه صلاحیتی خاص دارند..
این شورا در دعاوی خاصی مانند دادگاه‌ها صلاحیت رسیدگی دارند ولی در برخی موارد فقط صلاحیت ایجاد صلح و سازش را دارند و نمی‌توانند صادر کننده حکم باشند. در این موارد اگر شورا نتوانست صلح برقرار کند موظف است پرونده را به دادگاهی که صلاحیت رسیدگی دارد ارسال کند.
از نظر روند رسیدگی نیز شورای حل اختلاف با دادگاه تفاوت دارد. رسیدگی در این شورا نیاز به رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی ندارد و تشریفاتی که در دادگاه بابت شرایط شکلی دادخواست و نحوه ابلاغ و تعیین وقت رعایت می‌شود در این شورا نیازی به رعایت آن نیست.
بین این شورا و دادگاه از نظر هزینه دادرسی نیز تفاوت وجود دارد. قانون شورا، هزینه دادرسی شورا را تعیین کرده است ولی هزینه دادرسی دادگاه‌ها طبق تعرفه‌های اعلام شده سالانه است. لازم به ذکر است در امور کیفری صلاحیت این شورا بسیار محدود است.
روند رسیدگی در شورای حل اختلاف
برای اینکه روند رسیدگی در این شورا آغاز شود، در قدم اول باید شکایت را به ثبت رساند. شاکی باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، شکایتش را ثبت کند. اگر فرد برای اولین بار به این سامانه مراجعه کرده است باید هزینه ثبت نام را پرداخت نماید. بعد از اینکه شکایت در این سامانه ثبت شد پیامک ثبت درخواست برای شخص ارسال می‌شود و به یکی از شعب حل اختلاف نزدیک به وی ارجاع می‌شود.
در گام بعد شورای حل اختلاف شاکی را دعوت می‌کند تا توضیحاتی در رابطه با شکایتی که دارد ارائه دهد. حال افراد صلاحیت دار موظف هستند در رابطه با شکایت شاکی به تحقیق بپردازند و شخصی را که علیه او شکایت به عمل آمده دعوت می‌کنند تا اگر توضیحی دارد ارائه دهد. در این مرحله شورا تمامی ابعاد پرونده را بررسی می‌کند و اقدام به صدور حکم می‌کند البته در برخی موارد شورا با رضایت طرفین دعوا حکم سازش صادر می‌نماید. برای رسیدگی به دعوا تمام اعضای شورا باید حضور داشته باشند.
زمانی که طرفین دعوا توافق کنند که اختلافشان در شورا بررسی شود و شورا بین آنها سازش برقرار کند، شورا اقدام به صدور گزارش اصلاحی می‌کند که این گزارش قطعی است و قابل اعتراض نمی‌باشد. اگر می‌خواهید بدانید آیین رسیدگی در شورای حل اختلاف به چه نحو است؟ باید گفت همانطور که مطرح شد رسیدگی در این شورا نیاز به رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی ندارد.
هزینه دادرسی شورای حل اختلاف
در رابطه با دعاوی مالی مطرح شده در شورای حل اختلاف، هزینه رسیدگی معادل با پنج درصد هزینه دادرسی در محاکم دادگستری است. در رابطه با دعاوی غیر مالی و دعاوی کیفری، هزینه رسیدگی در شورا با هزینه رسیدگی در محاکم دادگستری معادل است. اگر در شورا با رضایت طرفین صلح و سازش صورت گیرد، رایگان است و هزینه دادرسی ندارد. در مورد تجدیدنظر خواهی از آراء این شورا، باید گفت برابر با هزینه دادرسی در مرجع تجدید نظر است.
شرایط الزامی اعضای شورای حل اختلاف
بر اساس ماده سه قانون شورای حل اختلاف هر شورا دارای یک رئیس و دو عضو اصلی و همینطور یک عضو علی البدل می‌باشد. اگر نیازی باشد شورا می‌تواند برای انجام وظایفش مسئول دفتر داشته باشد. اعضای شورا طبق ماده شش قانون ذکر شده باید دارای یک سری شرایط باشند. از جمله این شرایط می‌توان از داشتن تابعیت جمهوری اسلامی ایران و تدین به دین اسلام و متاهل بودن نام برد. حداقل سن اعضا شورا سی سال تمام است. اعضا شورا نباید از مشروبات الکلی استفاده نمایند و همینطور نباید به مواد روانگردان و مخدر اعتیاد داشته باشند.
از نظر تحصیلات، اعضای شورا در شهرها باید حداقل دارای مدرک کارشناسی یا دارای مدرک حوزوی معادل باشند. در شورای روستاها اعضا باید دارای سواد خواندن و نوشتن باشند و ترجیحا دیپلم و یا بالاتر از آن را داشته باشند.
در رابطه با دعاوی خود و نیاز به هرگونه مشاوره حقوقی پیشنهاد می‌کنیم از تخصص گروه وکلای وکیل پرس بهره بگیرید. این گروه دارای وکلای مجرب و متخصص است و ارائه دهنده خدمات حقوقی از جمله مشاوره حقوقی واتساپ، تلفنی و فوری است. با تماس به شماره زیر از گروه وکلای وکیل پرس مشاوره بگیرید.
شورای حل اختلاف در چه سالی تاسیس شد؟
در سال 1381
روند رسیدگی در شورای حل اختلاف به چه صورت می باشد؟
شاکی باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، شکایتش را ثبت کند
تفاون شورای حل اختلاف با دادگاه چیست؟
از منظر هزینه دادرسی باهم تفاوت دارند، قانون شورا، هزینه دادرسی شورا را تعیین کرده است ولی هزینه دادرسی دادگاه‌ها طبق تعرفه‌های اعلام شده سالانه است